Teyemmüm nedir,nasıl alınır?

Sözlükte “kastetmek, yönelmek” anlamındaki teyemmüm Kur’ân-ı Kerîm’de kelamlık manasıyla kullanılmıştır.

Teyemmüm, su bulunmadığında, ya da var olan suyu kullanma imkânı olmadığında, abdestsizlik, cünüplük üzere hükmî kirliliği gidermek maksadıyla pak toprak yahut toprak cinsinden bir şeye sürülen ellerle yüz ve iki kolun mesh edilmesi halinde yapılan hükmî paklık demektir.

TEYEMMÜM NE VAKİT ORTAYA ÇIKTI?

İslam dininde Teyemmüm, Benî Mustaliḳ Gazvesi dönüşünde yahut bir öteki gazvede, Hz. Âişe’nin gerdanlığını kaybetmesi hasebiyle Resûlullah ve ashabının susuz bir yerde konaklaması ve abdest alacak su bulamaması üzerine nâzil olan ayetle yasal olmuştur.

Kur’an-ı Kerim’de, “Eğer hasta iseniz, seyahatte bulunuyorsanız, tuvaletten gelmiş iseniz yahut bayanlara yaklaşmışsanız da su bulamamışsanız pak bir toprağa yönelip, onunla yüzlerinizi ve ellerinizi mesh edin (teyemmüm edin),” (Nisâ, 4/43; Mâide, 5/6) buyrulmaktadır.

Teyemmüm edecek kimse, ne için teyemmüm edeceğine (abdeste yahut gusle) niyet eder. Parmakları açık olarak ellerini pak bir toprağa yahut toprak cinsinden bir şeye vurur, ileri ve geri hareket ettirerek kaldırır, yavaşça birbirine vurarak ellerini silkeler.

Ellerinin içiyle yüzünün tamamını bir kez mesh eder. Sonra ikinci kere ellerini birebir formda toprağa vurur ve sol elin içiyle, dirseğiyle birlikte sağ kolunu mesh eder; daha sonra da sağ elinin içiyle sol kolunu tıpkı biçimde mesh eder.

Abdesti bozan şeyler teyemmümü de bozar. Ayrıyeten, abdest yahut gusle yetecek suyun bulunması, hastalığın uygunlaşması, suyu kullanabilme imkânının elde edilmesi üzere, teyemmüm etmeyi mubah kılan mazeretlerin ortadan kalkması da teyemmümü bozar.

HANGİ DURUMLARDA TEYEMMÜM YAPILIR?

Teyemmüm, birtakım durumlarda abdest ve gusül yerine geçen istisnâî bir uygulama olup, fakat aşikâr bir mazeretin bulunması hâlinde yapılabilir. Abdest ve gusül için su bulunmaz yahut bulunur da kullanma imkânı olmazsa her ikisi yerine geçmek üzere teyemmüm yapılır.

Teyemmümün su bulunmadığında yapılabileceği âyet-i kerimelerde açıkça belirtilmiştir (Nisâ, 4/43; Mâide, 5/6). Teyemmümle ilgili hadisler de su bulunamadığında teyemmümün yapılabileceği istikametindeki Kur’an kararını teyit etmektedir.

Hakikaten bir kenara çekilip duran, cemaatle namaza iştirak etmeyen birini gören Resûlullah, “Ey falan! Neden cemaate iştirak etmiyorsun?” diye sorduğunda adam, “Ey Allah’ın Resulü, cünüp oldum; su da yok” deyince Peygamber (s.a.s.), “Toprağı kullan, o sana yeterlidir” buyurdular (Buhârî, Teyemmüm, 9).

Teyemmüm şu hâllerde yapılır:

Abdest yahut gusle yetecek ölçüde su bulunamaması,
Su bulunduğu hâlde, suya ulaşma imkânının olmaması,
Su bulunduğu hâlde, havanın çok soğuk oluşu, banyo yapacak yerin bulunmayışı üzere pürüzlerle suyu kullanma imkânının bulunmaması,
Sıhhat açısından suyun kullanılmasının sakıncalı olması,
Yıkandığı yahut abdest azalarını yıkadığı takdirde hastalanması, hastalığının artması yahut düzgünleşme mühletinin uzaması,
Bedenin yahut abdest organlarının yarısından fazlasının yara, yanık vb. sebeplerle yıkanamaması.

Uzuvlarının yarısından azında yara olan bir kimse ise, sağlam olan organlarını yıkar, yaralı olanları mesh eder. Husus ile ilgili bir rivayette söz edildiğine nazaran, cünüp olan yaralı bir şahsa gusletmesi söylenmiş, o da yıkanmış ve bu sebeple ölmüştür. Haber Resûlullah’a ulaşınca, “O’nu öldürmüşler! Hâlbuki ona, teyemmüm kafiydi.” (Ebû Dâvûd, Tahâret, 128) buyurmuştur.

HAPSEDİLMİŞ OLAN KİMSE SU VE TOPRAK YOKSA NASIL ABDEST ALIR?

Diyanetten alınan bilgilere nazaran bir yerde hapsedilen ve abdest alacak su yahut teyemmüm yapacak pak toprak cinsinden bir şey bulamayan kişi, Hanefilerde tercih edilen görüşe nazaran vakte hürmeten namaz kılanların hareketlerini yapar, çıktığında da namazlarını kaza eder.

Şâfiî mezhebinde sahih kabul edilen görüş de bu formdadır.

Hanbelilere nazaran ise bu haldeyken namaz kılınabileceğinden daha sonra kaza edilmesi üzere bir durum kelam konusu olmaz.