Türk bilim takımı, Antarktika kıtasına vardıktan sonra Bulgaristan istasyonunun bulunduğu Livingston Adası’nın akabinde Bransfield Boğazı’nı aşarak evvel Gerlanche Boğazı, sonra Lemarie Kanalı ve Penola Boğazı’nı geçerek güneye gerçek ilerledi.
Penola Boğazı ve Grandidier Kanalı’nda bulunan büyük ve parçalanmış buz dağları, geminin düz bir hatta ilerlemesini zorlaştırdı. Buz kütleleri ve buz dağlarının ortasında seyir yapan Betanzos gemisi, buz kütlelerinin ağır olduğu alanlarda suratını düşürerek gemi üzerinde bulunan ve buzları gözleyen özel takımıyla bu noktalardan sıkıntısız olarak geçti.
Bilim heyetinin bulunduğu gemiye seyir sırasında vakit zaman kambur balinalar, penguenler ve foklar eşlik etti.
JEODİNAMİK NOKTALARDA ÖLÇÜM YAPACAKLAR
Antarktika için olağan hava kuralları ve sıcaklığın sıfır derecenin altında bulunması, sefer iştirakçileri için kimi vakit zorlayıcı oldu. 100 km/s’i aşan rüzgar süratiyle seyre devam eden gemi, 10 Şubat’ta Harita Genel Müdürlüğünün işletmekte olduğu GNSS istasyonunun bulunduğu Dismal Adası’na vararak çalışmalarına başladı.
Horseshoe Adası’na 73 kilometre aralıkta bulunan Dismal Adası’na 2020 yılında Türkiye’nin hudutları dışındaki birinci sabit Global Konumlama Uydu Sistemleri (GNSS) kurulmuştu.
GNSS bakım tamir çalışmaları ve kaydedilen bilgilerin alınması için 20 kişilik bilim takımında yer alan Harita Genel Müdürlüğü Jeodezi Dairesi’nden Mühendis Yüzbaşı İlyas Akpınar, 6. Ulusal Antarktika Bilim Seferi kapsamında Dismal Adası’nda olduklarını belirterek, “Jeodezi bilimi, yerin biçimi pozisyonu ve gravite alanı ile ilgilenmektedir. GNSS Global Konumlama Uydu Sistemleri, bulunduğumuz pozisyonu belirlemenin yanı sıra navigasyon sorununun çözülmesi, deniz düzeyindeki değişimlerin tespit edilebilmesi, tıpkı vakitte tektonik hareketliliğin de tespit edilebilmesi, izlenebilmesi emeliyle kullanılabilmektedir.” tabirlerini kullandı.
“ANTARKTİKA, DAİMA DEĞİŞEN TEKTONİK BİR LEVHA”
Akpınar, Türkiye tarafından gerçekleştirilen 3. Ulusal Antarktika Bilim Seferi’nde, 2019 yılındaki seferde Antarktika kıtasında hem Dismal Adası hem de Horseshoe Adası’nda jeodinamik noktaların tesis edildiğini, bu noktalarda 4 ila 12 saatlik GNSS müşahedeleri gerçekleştirildiğini aktararak, şunları kaydetti:
“4. seferde, 2020 yılında ise şu an üzerinde bulunduğumuz Dismal Adası’nda sabit GNSS istasyonumuz tesis edilmiştir. Türkiye’nin bu bölgede, Antarktika kıtasında 3 tane sabit GNSS istasyonu mevcut. Bunlardan bir tanesi bizim üzerinde bulunduğumuz Dismal Adası’nda, başka ikisi ise Horseshoe Adası’nda bulunmaktadır. Şu an biz Antarktika kıtasındayız lakin ana karanın üzerinde değiliz. Hasebiyle bizim yapmış olduğumuz ölçümler yalnızca ana karayı değil, birebir vakitte ana karanın etrafındaki okyanuslarla ilgili tektonik değişimleri de tespit edebilmemiz açısından ehemmiyet arz etmektedir.
Antarktika levhası, daima hareket halinde olan ve çarpışmalardan ötürü ortaya çıkan zelzeleler münasebetiyle daima değişim gösteren tektonik bir plaka. Yalnızca Antarktika ana karasını değil, tıpkı vakitte etrafındaki okyanusların bir kısmını da içermektedir. Münasebetiyle bizim istasyonumuzun üzerinde bulunduğumuz Dismal Adası’nda bulunması, Antarktika plakasının hareketinin tespiti için değer arz ediyor. Birebir vakitte Antarktika yer bilimleri literatürüne de katkı sağlamamızı sağlayacak. Hem bizim sabit GNSS istasyonumuzun yapmış olduğu müşahedeler hem de bizim bu bölgede bugün, bundan sonraki devirde yapacağımız jeodinamik noktalardaki ölçümler bilimsel manada kıymetli diye nitelendirebiliriz.”
Sabit GNSS istasyonları vasıtasıyla bölgesel sürat alanının belirlenebildiğini, bunun milimetre düzeyinde çok hassas formda olabildiğini belirten Akpınar, bu bölgede de uzun periyodik müşahede yapan sabit GNSS istasyonları bulunduğunu bildirdi.
Akpınar, “Bizim de Antarktika kıtasında 3 adet GNSS istasyonumuz mevcut. Tıpkı vakitte biz bu bölgeye bilimsel seferler düzenlediğimizde de jeodinamik noktalarda GNSS müşahedeleri gerçekleştiriyoruz. Bu ölçümlerin tamamını kullanarak bu bölge için öncelikli olarak sürat alanı, sonrasında ise tektonik hareketliliğin gözlemlenmesi mümkün olacak.” dedi.
14 BİLİMSEL PROJE YAPILACAK
Dismal Adası’nda bulunan GNSS istasyonunda bakım, tamir ve bilgi kaydedilmesinin akabinde seferine devam eden Türk bilim heyeti, süreksiz Türk Bilim Kampı’nın bulunduğu Horseshoe Adası’na ulaştı.
21 gün süren seyahat sonrası 20 kişilik sefer takımı ve 2 tondan fazla lojistik gereç, 11 Şubat’ta Türk Süreksiz Bilim Kampı’nın bulunduğu Horseshoe Adası’na varırken, saha çalışmaları da başladı.
Hasan Hakan Yavaşoğlu, 21 günlük uzun bir yolcuğun akabinde Horseshoe Adası’na vardıklarını belirterek, şunları kaydetti:
“Bu yıl 6. Ulusal Antarktika Bilim Seferi’ni icra ediyoruz. Sefer, Kovid-19 süreci içerisinde yapılmak durumundaydı. Bu durumdan ötürü Şili’nin Puerto Williams kentinde 7 günlük bir karantinamız oldu. Daha sonra King George Adası’ndan gemiye intikal ve sonrasında da evvel Dismal Adası, sonra da Horseshoe Adası’na ulaşmış bulunuyoruz. Grubumuz, şu anda toprakta istikşaf çalışmalarını tamamlıyor. Bugünden itibaren bilimsel çalışmalarımıza başlayacağız. Bu yıl seferimizin icrası içerisinde 14 tane bilimsel proje yapılacak. Yüklü olarak canlı bilimleri, fiziki bilimler ve yer bilimleri bahislerinde çalışmalar yapacak hocalarımızla beraberiz. Horseshoe Adası’nda hava şu an epey müsait. Herkesin çalışmak için motivasyonu tam ve hazır halde bunuyoruz.”
BULGAR İSTASYON ÖNDERİ DE KATILDI
King George Adası’ndan hareket ettikten sonra Betanzos gemisinde başlayan deniz seyahatinin birinci durağı, yaklaşık 80 deniz mili (150 kilometre) uzaklıkta bulunan Bulgaristan’a ilişkin St. Kliment Ohridski istasyonu olurken, Kovid-19 önlemleri kapsamında Türk bilim insanları bu üsse ziyaret gerçekleştiremedi.
Bulgaristan Antarktika Enstitüsü ile TÜBİTAK MAM Kutup Araştırmaları Enstitüsü ortasında sürdürülen iş birliği kapsamında, St. Kliment Ohridski istasyon önderi olarak misyon yapan Oleg Vassiliev, adalarından bir bot ile Türk bilim insanlarının bulunduğu gemiye gelerek 6. Ulusal Antarktika Bilim Seferi takımına katıldı.
