Rusya-Ukrayna krizinin gölgesinde güç kesintisi telaşı, Avrupa’yı sarmış durumda.
Avrupalı birtakım yetkililer, Rus ordusunun mümkün işgal teşebbüsüne karşı yaptırımlarla karşılık vermenin gaz kesintileriyle sonuçlanacağından dert duyuyor.
Rus gazına alternatif aranan kıta için Cezayir ön plana çıkıyor.
AVRUPA’DA ALTERNATİF GAZ KAYNAĞI ARAYIŞLARI
Avrupa Birliği’nin (AB) doğalgaz gereksiniminin yüzde 40’ını karşılayan Rusya’ya bağımlılığı azaltmak ve boru çizgilerinden gaz akışının kesilmesi ihtimaline karşılık, Brüksel’in tedarik çeşitlendirme uğraşlarında Asya, Orta Doğu ve Kuzey Afrika’da bulunan üretici ülkeler gündeme geliyor.
EN KIYMETLİ ÜLKE CEZAYİR
Avrupa’nın boru çizgisine alternatif olarak kullandığı sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) tedarikinde Katar ve ABD listede üst sırada bulunurken, Avrupa kıtası ile direkt doğal gaz sınırı bulunan Kuzey Afrika’da Cezayir ve Libya avantajlı ülkeler pozisyonunda bulunuyor.
Cezayir, Nijerya doğalgazının Nijer üzerinden Avrupa’ya taşınması tartışmalarında Rus gazını büsbütün ikame etme imkanına erişemese de AB’nin Moskova’ya bağımlılığını azaltabilecek potansiyeli bulunan en değerli alternatiflerden biri olarak bedellendiriliyor.
RUS GAZINA OLAN BAĞIMLILIK
Avrupa gaz ithalatının yaklaşık yüzde 40’ı Rusya’dan sağlanıyor. Finlandiya, Almanya, Polonya, Slovakya ve Bulgaristan üzere ülkelerde bu oran yüzde 60’ların üstüne çıkıyor. Çekya ise büsbütün Rus gazına bağımlı bulunuyor. Avrupa, global ölçekte ise doğalgazın en büyük ihracatçıları ortasında yer alıyor.
Doğalgaz arz tartışmaları Avrupa’da devam ederken geçen hafta Cezayir Güç ve Maden Bakanı Muhammed Arkab ile Nijerya Petrol Kaynaklarından Sorumlu Devlet Bakanı Timipre Sylva telekonferans tekniğiyle görüşmüş, Nijerya doğal gazının Nijer ve Cezayir üzerinden Avrupa’ya taşınmasını sağlayacak boru çizgisi projesi konuşulmuştu.
CEZAYİR’DE MEVCUT DURUM
Rusya-Ukrayna tansiyonunda muhtemel Rusya yaptırımlarının Avrupa’nın doğalgaz tedarikini riske sokacağı düşünülürken, Avrupa ile doğalgaz boru sınırları temasları bulunan Cezayir’in tedarik için alternatif rotaların en uygunlarından biri olması, gözleri bu ülkeye çevirdi.
2,3 trilyon metreküp kanıtlanmış doğal gaz rezervine sahip Cezayir’den doğal gazın Avrupa’ya taşınmasının deniz altı boru çizgileri yardımıyla sağlanabilmesi, spot LNG üzere nispeten değerli seçeneklere nazaran avantajlı durumda bulunuyor.
2021’DE AFRİKA’DAN AVRUPA’YA TAŞINAN GAZ ÖLÇÜSÜ
Cezayir, İtalya, Portekiz ve İspanya’ya boru çizgileriyle, Türkiye ve Yunanistan’a ise düşük ölçülerde sıvılaştırılmış gaz ihracatı yapıyor. Buna karşın Cezayir’in yıllık 500 milyar metreküp civarında gaz tüketen ithalata bağımlı AB için büyük ölçekte gaz taşıyacak altyapıdan mahrum olması, ülkenin yeni altyapı çalışmaları yapmasını gerektiriyor.
Afrika kıtasından doğalgaz boru çizgileriyle Avrupa’ya taşınan gaz ölçüsünün 2021 yılında 50 milyar metreküpe ulaştığı hesaplanırken, bu ölçü Avrupa’ya giden Rus boru sınırlarından yalnızca biri olan Nord Stream 1’in kapasitesinin altında bulunuyor.
HASSİ R’MEL ALANI SINIRLARIN ORTAK NOKTASI
Cezayir geçen yıl 100 milyar metreküpe yakın üretimle tarihi rekor kırmıştı. Ülke, 2020’de 81,5 milyar metreküp doğalgaz üretimiyle Afrika’da başkan pozisyonda bulunuyor. Bunu 58,5 milyar metreküp üretimle Mısır, 49,4 milyar metreküple Nijerya, 13,3 milyar metreküple Libya takip ediyor. Afrika’nın öteki ülkelerindeki üretim ise birebir devirde 28,6 milyar metreküp düzeyinde gerçekleşti.
Ülkenin Hassi R’Mel doğalgaz alanından çıkarılan gaz, Fas üzerinden İspanya’ya ulaştırılıyor. Cezayir, Fas, İspanya, Portekiz topraklarından geçen sınır Magrep-Avrupa Gaz Sınırı olarak biliniyor.
Bechtel ve Saipem tarafından inşa edilen sınır 1620 kilometre uzunluğa sahip ve beş kısımdan oluşuyor. Birinci etapta 8,6 milyar metreküp yıllık gaz taşınması amaçlanan hatta talep doğrultusunda 12 milyar metreküp yıllık taşınma kapasitesi için genişletme çalışması yapılmıştı. Bu sınırdan Avrupa’ya 2020’de 3,67 milyar metreküp gaz taşınmıştı. 2021 yılında ise Avrupa’ya taşınan gaz ölçüsü 6 milyar metreküpe yaklaşmıştı.
DENİZALTI DOĞALGAZ SINIRI
Lakin Magrep-Avrupa Gaz Çizgisi, 31 Ekim 2021’den bu yana Fas ve Cezayir’in diplomatik münasebetlerinin bozulmasından ötürü kapalı durumda bulunuyor. Cezayir, çizginin 25 yıllık işletme kontratını yenilemeyeceğini duyurmuştu.
Resmi açılışı 2011’de yapılan Cezayir ve İspanya ortasındaki deniz altı doğalgaz sınırı Medgaz da Hassi R’Mel alanından başlıyor ve Beni Saf Limanı’ndan yer altına inerek İspanya’ya ulaşıyor. Çizginin karadaki kısmı 547 kilometre, deniz altındaki kısmı ise 210 kilometre uzunluğunda bulunuyor. Yıllık 10 milyar metreküp doğalgaz taşıma kapasitesine sahip çizgiden 2020’de 5,39 milyar metreküp gaz taşınırken bu ölçünün 2021’de 8 milyar metreküpü aştığı kestirim ediliyor.
Tunus üzerinden Sicilya’ya oradan da İtalya’ya ulaşan Trans Akdeniz Doğalgaz Çizgisi da tekrar Hassi R’mel doğalgaz alanından başlıyor. Çizgi, yıllık 33 milyar metreküp taşıma kapasitesine sahip. 2020’de bu sınırdan Avrupa’ya 11,44 milyar metreküp doğalgaz iletilirken, 2021’de ise ithalat neredeyse iki katına çıktı. Cezayir’de toplam nominal sıvılaştırma kapasitesi 33 milyar metreküpe yakın 4 LNG tesisi yer alıyor.
AVRUPA HER SEÇENEĞİ KIYMETLENDİRİYOR
Akdeniz Ülkeleri Güç Şirketleri Birliği Petrol ve Gaz Yöneticisi Sohbet Karbuz, Avrupa’nın Rus gazını ikame etmek için her türlü alternatifi değerlendirdiğini söyledi.
Kuzey Afrika’dan ek doğalgaz, Amerika ve Katar’dan LNG, Azerbaycan’dan da doğalgaz alma konusunda Avrupa’da görüşlerin olduğunu belirten Karbuz, “Avrupa’nın kendi meskeninde de üretimi artırmama konusundaki inadı devam ediyor. Gröningen alanındaki artış bir istisna olarak kalacak. Avrupa’nın elinde iki koz daha var lakin bu kısa müddetli bir deva değil. Birisi doğalgaza olan talebi düşürmek. İkincisi biyogaz, bio-metan ve hidrojen gazının toplam gaz üretim ve tüketimindeki hissesini artırmak.” diye konuştu.
AFRİKA’DAN AB’YE GAZ İLETİMİNDE ANA KAYNAKLAR
Nijerya gazının Hassi R’Mel gaz alanına getirilip Avrupa’ya iletilmesi konusunun yıllardır tartışıldığını lisana getiren Karbuz, bilhassa çizginin olası rotası üzerinde bulunan kimi bölgelerde daha evvel Fransa’nın gerçekleştirmiş olduğu nükleer denemelerin neden olabileceği sıhhat tehlikelerinin de içinde bulunduğu birçok sebepten ötürü projenin hayata geçmesinin çok güç olduğunu söz etti.
Karbuz, Cezayir’in atıl durumda bulunan kıymetli bir LNG kapasitesi bulunduğunu lakin ülkenin önceliğinin İspanya’ya yükümlülüklerini yerine getirmek olduğuna dikkati çekerek, Cezayir, Libya ve Mısır’ın Afrika’dan AB’ye gaz iletilmesinde ana kaynaklar olduğunu aktardı.
Bu kaynakların Avrupa’nın artan güç gereksinimi göz önüne alındığında fiyatı ne olursa olsun ölçü açısından geride kaldığını söyleyen Karbuz, Afrika doğal gazının Avrupa için en azından kısa vadede tek başına kâfi olamayacağını lakin tedarik çeşitlendirmesinin kısmi bir modülü olarak değerlendirilebileceğini kaydetti.
